a, â, b, c, d, e, ê, f,
g, h, ĥ, i, j, ĵ, ĝ, k, l, m, n, o, p, r, s,
ŝ, ĉ, t,
u, ŭ, v, z
a, â, bo, co, do,
e, ê, fo, go, ho, ĥo, i, jo,
ĵo, ĝo, ko, lo, mo, no, o, po, ro, so,
ŝo, ĉo, to,
u, ŭo, vo, zo.
al. bá-lo. pát-ro. nú-bo. cé-lo. ci-tró-no. cén-to. sén-to. scé-no. scí-o. có-lo. kó-lo. o-fi-cí-ro. fa-cí-la. lá-ca. pa-cú-lo. ĉar. ĉe-mí-zo. ĉi-ká-no. ĉi-é-lo. ĉu. fe-lí-ĉa. cí-a. ĉí-a. pro-cé-so. sen-ĉé-sa. ec. eĉ. ek. da. lú-do. dén-to. plén-di. el. en. de. té-ni. sen. vé-ro. fá-li. fi-dé-la. trá-fi. gá-lo. grán-da. gén-to. gíp-so. gús-to. lé-gi. pá-go. pá-ĝo. ĝis. ĝús-ta. ré-ĝi. ĝar-dé-no. lón-ga. rég-no. síg-ni. gvar-dí-o. lín-gvo. ĝu-á-do. há-ro. hi-rún-do. há-ki. ne-hé-la. pac-hó-ro. ses-hó-ra. bat-hú-fo. hó-ro. ĥó-ro. kó-ro. ĥo-lé-ro. ĥe-mí-o. i-mí-ti. fí-lo. bír-do. tró-vi. prin-tém-po. min. fo-í-ro. fe-í-no. i-el. i-am. in. jam. ju. jes. ju-ris-to. kra-jó-no. ma-jés-ta. tuj. dó-moj. ru-í-no. prúj-no. ba-lá-i. pá-laj. de-í-no. véj-no. pe-ré-i. mál-plej. jús-ta. ĵus. ĵé-ti. ĵa-lú-za. ĵur-nálo. má-jo. bo-ná-ĵo. ká-po. ma-kú-lo. kés-to. su-ké-ro. ak-vo. ko-ké-to. li-kvó-ro. pac-ká-po.
lá-vi. le-ví-lo. pa-ró-li. mem. im-plí-ki. em-ba-rá-so. nó-mo. in-di-fe-rén-ta. in-ter-na-cí-a. ol. he-ró-i. he-ro-í-no. fój-no. pí-a. pál-pi. ri-pé-ti. ar-bá-ro. sá-ma. stá-ri. si-gé-lo. sis-té-mo. pe-sí-lo. pe-zí-lo. sén-ti. so-fís-mo. ci-pré-so. ŝi. pá-ŝo. stá-lo. ŝtá-lo. vés-to. véŝ-to. dis-ŝí-ri. ŝan-cé-li. ta-pí-ŝo te-o-rí-o. pa-tén-to. u-tí-la. un-go. plú-mo. tu-múl-to. plu. lú-i. kí-u. ba-lá-u. tra-ú-lo. pe-ré-u. ne-ú-lo. frấ-lo. pâ-lí-no. lấ-di. ·ê-ró-po. tro-ú-zi. ho-dí-â. vá-na. vér-so. sól-vi. zór-gi. ze-ní-to. zo-o-lo-gí-o. a-zé-no. me-zú-ro. ná-zo. tre-zó-ro. mez-nók-to. zú-mo. sú-mo. zó-no. só-no. pé-zo. pé-co. pé-so. ne-ní-o. a-dí-â. fi-zí-ko. ge-o-gra-fí-o. spi-rí-to. lip-há-ro. in-díg-ni. ne-ní-el. spe-gú-lo. ŝpí-no. né-i. ré-e. he-ró-o. kon-scí-i. tra-e-té-ra. he-ro-é-to. lú-e. mó-le. pá-le. tra-í-re. pa-sí-e. me-tí-o. in-ĝe-ni-é-ro. in-sék-to. re-sér-vi. re-zér-vi.
citrono. cento. sceno. scio. balau. ŝanceli. neniel. embaraso. zoologio. reservi. traire. hodiâ. disŝiri. neulo. majesta. packapo. heroino. pezo. internacia. seshora. cipreso. stalo. feino. plu. sukero. gento. indigni. sigelo. krajono. ruino. pesilo. lipharo. metio. ĝardeno. sono. lâdi. pale. facila. insekto. kiu. zorgi. cikano. traetera. sofismo. domoj. spino. majo. signi. ec. bonaĵo. legi. iel. juristo. ĉielo. ĥemio.
patro kaj frato. — leono estas besto. — rozo estas floro kaj kolombo estas birdo. — la rozo apartenas al ·teodoro. — la suno brilas. — la patro estas sana. — la patro estas tajloro.
infano ne estas matura homo. — la infano jam ne ploras. — la ĉielo estas blua. — kie estas la libro kaj la krajono? — la libro estas sur la tablo, kaj la krajono kuŝas sur la fenestro. — sur la fenestro kuŝas krajono kaj plumo. — jen estas pomo. — jen estas la pomo, kiun mi trovis. — sur la tero kuŝas ŝtono.
leono estas forta. — la dentoj de leono estas akraj. — al leono ne donu la manon. — mi vidas leonon. — resti kun leono estas danĝere. — kiu kuraĝas rajdi sur leono? — mi parolas pri leono.
la patro estas bona. — jen kuŝas la ĉapelo de la patro. — diru al la patro, ke mi estas diligenta. — mi amas la patron. — venu kune kun la patro. — la filo staras apud la patro. — la mano de ·johano estas pura. — mi konas ·johanon. — ·ludoviko, donu al mi panon. — mi manĝas per la buŝo kaj flaras per la nazo. — antâ la domo staras arbo. — la patro estas en la ĉambro.
la birdoj flugas. — la kanto de la birdoj estas agrabla. — donu al la birdoj akvon, ĉar ili volas trinki. — la knabo forpelis la birdojn. — ni vidas per la okuloj kaj âdas per la oreloj. — bonaj infanoj lernas diligente. — ·aleksandro ne volas lerni, kaj tial mi batas ·aleksandron. — de la patro mi ricevis libron, kaj de la frato mi ricevis plumon. — mi venas de la avo, kaj mi iras nun al la onklo. — mi legas libron. — la patro ne legas libron, sed li skribas leteron.
papero estas blanka. — blanka papero kuŝas sur la tablo. — la blanka papero jam ne kuŝas sur la tablo. — jen estas la kajero de la juna frâlino. — la patro donis al mi dolĉan pomon. — rakontu al mia juna amiko belan historion. — mi ne amas obstinajn homojn. — mi deziras al vi bonan tagon, sinjoro! — bonan matenon! — ĝojan feston! (mi deziras al vi). — kia ĝoja festo! (estas hodiâ). — sur la ĉielo staras la bela suno. — en la tago ni vidas la helan sunon, kaj en la nokto ni vidas la palan lunon kaj la belajn stelojn. — la papero estas tre blanka, sed la neĝo estas pli blanka. — lakto estas pli nutra, ol vino. — mi havas pli freŝan panon, ol vi. — ne, vi eraras, sinjoro: via pano estas malpli freŝa, ol mia. — el ĉiuj miaj infanoj ·ernesto estas la plej juna. — mi estas tiel forta, kiel vi. — el ĉiuj siaj fratoj ·antono estas la malplej saĝa.
unu vidvino havis du filinojn. la pli maljuna estis tiel simila al la patrino per sia karaktero kaj vizaĝo, ke ĉiu, kiu ŝin vidis, povis pensi, ke li vidas la patrinon; ili ambâ estis tiel malagrablaj kaj tiel fieraj, ke oni ne povis vivi kun ili. la pli juna filino, kiu estis la plena portreto de sia patro lâ sia boneco kaj honesteco, estis krom tio unu el la plej belaj knabinoj, kiujn oni povis trovi.
du homoj povas pli multe fari ol unu. — mi havas nur unu buŝon, sed mi havas du orelojn. — li promenas kun tri hundoj. — li faris ĉion per la dek fingroj de siaj manoj. — el ŝiaj multaj infanoj unuj estas bonaj kaj aliaj estas malbonaj. — kvin kaj sep faras dek du. — dek kaj dek faras dudek. — kvar kaj dek ok faras dudek du. — tridek kaj kvardek kvin faras sepdek kvin. — mil okcent nâdek tri. — li havas dek unu infanojn. — sesdek minutoj faras unu horon, kaj unu minuto konsistas el sesdek sekundoj. — ·januaro estas la unua monato de la jaro, ·aprilo estas la kvara, ·novembro estas la dek-unua, ·decembro estas la dek-dua. — la dudeka (tago) de ·februaro estas la kvindek-unua tago de la jaro. — la sepan tagon de la semajno ·dio elektis, ke ĝi estu pli sankta, ol la ses unuaj tagoj. — kion ·dio kreis en la sesa tago? — kiun daton ni havas hodiâ? — hodiâ estas la dudek sepa (tago) de ·marto. — ·georgo ·vaŝington estis naskita la dudek duan de ·februaro de la jaro mil sepcent tridek dua.
ĉar ĉiu amas ordinare personon, kiu estas simila al li, tial tiu ĉi patrino varmege amis sian pli maljunan filinon, kaj en tiu sama tempo ŝi havis teruran malamon kontrâ la pli juna. ŝi devigis ŝin manĝi en la kuirejo kaj laboradi senĉese. inter aliaj aferoj tiu ĉi malfeliĉa infano devis du fojojn en ĉiu tago iri ĉerpi akvon en tre malproksima loko kaj alporti domen plenan grandan kruĉon.
mi havas cent pomojn. — mi havas centon da pomoj. — tiu ĉi urbo havas milionon da loĝantoj. — mi aĉetis dekduon (â dek-duon) da kuleroj kaj du dekduojn da forkoj. — mil jaroj (â milo da jaroj) faras miljaron. — unue mi redonas al vi la monon, kiun vi pruntis al mi; due mi dankas vin por la prunto; trie mi petas vin ankâ poste prunti al mi, kiam mi bezonos monon. — por ĉiu tago mi ricevas kvin frankojn, sed por la hodiâa tago mi ricevis duoblan pagon, t. e. (= tio estas) dek frankojn. — kvinoble sep estas tridek kvin. — tri estas duono de ses. — ok estas kvar kvinonoj de dek. — kvar metroj da tiu ĉi ŝtofo kostas nâ frankojn; tial du metroj kostas kvar kaj duonon frankojn (â da frankoj). — unu tago estas tricent-sesdek-kvinono â tricent-sesdek-sesono de jaro. — tiuj ĉi du amikoj promenas ĉiam duope. — kvinope ili sin ĵetis sur min, sed mi venkis ĉiujn kvin atakantojn. — por miaj kvar infanoj mi aĉetis dek du pomojn, kaj al ĉiu el la infanoj mi donis po tri pomoj. — tiu ĉi libro havas sesdek paĝojn; tial, se mi legos en ĉiu tago po dek kvin paĝoj, mi finos la tutan libron en kvar tagoj.
en unu tago, kiam ŝi estis apud tiu fonto, venis al ŝi malriĉa virino, kiu petis ŝin, ke ŝi donu al ŝi trinki.
« tre volonte, mia bona, » diris la bela knabino.
kaj ŝi tuj lavis sian kruĉon kaj ĉerpis akvon en la plej pura loko de la fonto kaj alportis al la virino, ĉiam subtenante la kruĉon, por ke la virino povu trinki pli oportune. kiam la bona virino trankviligis sian soifon, ŝi diris al la knabino:
« vi estas tiel bela, tiel bona kaj tiel honesta, ke mi devas fari al vi donacon » (ĉar tio ĉi estis feino, kiu prenis sur sin la formon de malriĉa vilaĝa virino, por vidi, kiel granda estos la ĝentileco de tiu ĉi juna knabino). « mi faras al vi donacon, » dârigis la feino, « ke ĉe ĉiu vorto, kiun vi diros, el via buŝo eliros â floro â multekosta ŝtono. »
mi legas. — ci skribas (anstatâ « ci » oni uzas ordinare « vi »). — li estas knabo, kaj ŝi estas knabino. — la tranĉilo tranĉas bone, ĉar ĝi estas akra. — ni estas homoj. — vi estas infanoj. — ili estas rusoj. — kie estas la knaboj? — ili estas en la ĝardeno. — kie estas la knabinoj? — ili ankâ estas en la ĝardeno. — kie estas la tranĉiloj? — ili kuŝas sur la tablo. — mi vokas la knabon, kaj li venas. — mi vokas la knabinon, kaj ŝi venas. — la infano ploras, ĉar ĝi volas manĝi. — la infanoj ploras, ĉar ili volas manĝi. — knabo, vi estas neĝentila. — sinjoro, vi estas neĝentila. — sinjoroj, vi estas neĝentilaj. — mia hundo, vi estas tre fidela. — oni diras, ke la vero ĉiam venkas. — en la vintro oni hejtas la fornojn. — kiam oni estas riĉa (â riĉaj), oni havas multajn amikojn.
kiam tiu ĉi bela knabino venis domen, ŝia patrino insultis ŝin, kial ŝi revenis tiel malfrue de la fonto.
« pardonu al mi, patrino, » diris la malfeliĉa knabino, « ke mi restis tiel longe ».
kaj kiam ŝi parolis tiujn ĉi vortojn, elsaltis el ŝia buŝo tri rozoj, tri perloj kaj tri grandaj diamantoj.
« kion mi vidas! » diris ŝia patrino kun grandega miro. « ŝajnas al mi, ke el ŝia buŝo elsaltas perloj kaj diamantoj! de kio tio ĉi venas, mia filino? » (tio ĉi estis la unua fojo, ke ŝi nomis ŝin sia filino).
la malfeliĉa infano rakontis al ŝi naive ĉion, kio okazis al ŝi, kaj, dum ŝi parolis, elfalis el ŝia buŝo multego da diamantoj.
« se estas tiel, » diris la patrino, « mi devas tien sendi mian filinon. ·marinjo, rigardu, kio eliras el la buŝo de via fratino, kiam ŝi parolas; ĉu ne estus al vi agrable havi tian saman kapablon? vi devas nur iri al la fonto ĉerpi akvon; kaj kiam malriĉa virino petos de vi trinki, vi donos ĝin al ŝi ĝentile. »
li amas min, sed mi lin ne amas. — mi volis lin bati, sed li forkuris de mi. — diru al mi vian nomon. — ne skribu al mi tiajn longajn leterojn. — venu al mi hodiâ vespere. — mi rakontos al vi historion. — ĉu vi diros al mi la veron? — la domo apartenas al li. — li estas mia onklo, ĉar mia patro estas lia frato. — sinjoro ·petro kaj lia edzino tre amas miajn infanojn; mi ankâ tre amas iliajn (infanojn). — montru al ili vian novan veston. — mi amas min mem, vi amas vin mem, li amas sin mem, kaj ĉiu homo amas sin mem. — mia frato diris al ·stefano, ke li amas lin pli, ol sin mem. — mi zorgas pri ŝi tiel, kiel mi zorgas pri mi mem; sed ŝi mem tute ne zorgas pri si kaj tute sin ne gardas. — miaj fratoj havis hodiâ gastojn; post la vespermanĝo niaj fratoj eliris kun la gastoj el sia domo kaj akompanis ilin ĝis ilia domo. — mi jam havas mian ĉapelon; nun serĉu vi vian. — mi lavis min en mia ĉambro, kaj ŝi lavis sin en sia ĉambro. — la infano serĉis sian pupon; mi montris al la infano, kie kuŝas ĝia pupo. — oni ne forgesas facile sian unuan amon.
« estus tre bele, » respondis la filino malĝentile, « ke mi iru al la fonto! »
« mi volas ke vi tien iru, » diris la patrino, « kaj iru tuj! »
la filino iris, sed ĉiam murmurante. ŝi prenis la plej belan arĝentan vazon, kiu estis en la loĝejo. apenâ ŝi venis al la fonto, ŝi vidis unu sinjorinon, tre riĉe vestitan, kiu eliris el la arbaro kaj petis de ŝi trinki (tio ĉi estis tiu sama feino, kiu prenis sur sin la formon kaj la vestojn de princino, por vidi, kiel granda estos la malboneco de tiu ĉi knabino).
« ĉu mi venis tien ĉi, » diris al ŝi la malĝentila kaj fiera knabino, « por doni al vi trinki? certe, mi alportis arĝentan vazon speciale por tio, por doni trinki al tiu ĉi sinjorino! mia opinio estas: prenu mem akvon, se vi volas trinki. »
« vi tute ne estas ĝentila, » diris la feino sen kolero. « bone, ĉar vi estas tiel servema, mi faras al vi donacon, ke ĉe ĉiu vorto, kiun vi parolos, eliros el via buŝo â serpento â rano. »
nun mi legas, vi legas kaj li legas; ni ĉiuj legas. — vi skribas, kaj la infanoj skribas; ili ĉiuj sidas silente kaj skribas. — hierâ mi renkontis vian filon, kaj li ĝentile salutis min. — hodiâ estas sabato, kaj morgâ estos dimanĉo. — hierâ estis vendredo, kaj postmorgâ estos lundo. — antâ tri tagoj mi vizitis vian kuzon kaj mia vizito faris al li plezuron. — ĉu vi jam trovis vian horloĝon? — mi ĝin ankorâ ne serĉis; kiam mi finos mian laboron, mi serĉos mian horloĝon, sed mi timas, ke mi ĝin jam ne trovos. — kiam mi venis al li, li dormis; sed mi lin vekis. — se mi estus sana, mi estus feliĉa. — se li scius, ke mi estas tie ĉi, li tuj venus al mi. — se la lernanto scius bone sian lecionon, la instruanto lin ne punus. — kial vi ne respondas al mi? — ĉu vi estas surda â muta? — iru for! — infano, ne tuŝu la spegulon! — karaj infanoj, estu ĉiam honestaj! — li venu, kaj mi pardonos al li. ordonu al li, ke li ne babilu. — petu ŝin, ke ŝi sendu al mi kandelon. — ni estu gajaj, ni uzu bone la vivon, ĉar la vivo ne estas longa. — ŝi volas danci. — morti pro la patrujo estas agrable. — la infano ne ĉesas petoli.
apenâ ŝia patrino ŝin rimarkis, ŝi kriis al ŝi:
« nu, mia filino? »
« jes, patrino », respondis al ŝi la malĝentilulino, elĵetante unu serpenton kaj unu ranon.
« ho, ĉielo! » ekkriis la patrino, « kion mi vidas? ŝia fratino en ĉio estas kulpa; mi pagos al ŝi por tio ĉi! »
kaj ŝi tuj kuris bati ŝin. la malfeliĉa infano forkuris kaj kaŝis sin en la plej proksima arbaro.
la filo de la reĝo, kiu revenis de ĉaso, ŝin renkontis; kaj, vidante, ke ŝi estas tiel bela, li demandis ŝin, kion ŝi faras tie ĉi tute sola kaj pro kio ŝi ploras.
« ho ve, sinjoro, mia patrino forpelis min el la domo ».
fluanta akvo estas pli pura, ol akvo staranta senmove. — promenante sur la strato, mi falis. — kiam ·nikodemo batas ·jozefon, tiam ·nikodemo estas la batanto kaj ·jozefo estas la batato. — al homo, pekinta senintence, ·dio facile pardonas. — trovinte pomon, mi ĝin manĝis. — la falinta homo ne povis sin levi. ne riproĉu vian amikon, ĉar vi mem pli multe meritas riproĉon; li estas nur unufoja mensoginto dum vi estas ankorâ nun ĉiam mensoganto. — la tempo pasinta jam neniam revenos; la tempon venontan neniu ankorâ konas. — venu, ni atendas vin, ·savonto de la mondo. — en la lingvo « ·esperanto » ni vidas la estontan lingvon de la tuta mondo. — ·âgusto estas mia plej amata filo. — mono havata estas pli grava ol havita. — pasero kaptita estas pli bona, ol aglo kaptota. — la soldatoj kondukis la arestitojn tra la stratoj. — li venis al mi tute ne atendite. — homo, kiun oni devas juĝi, estas juĝoto.
la reĝido, kiu vidis, ke el ŝia buŝo eliris kelke da perloj kaj kelke da diamantoj, petis ŝin, ke ŝi diru al li, de kie tio ĉi venas. ŝi rakontis al li sian tutan aventuron. la reĝido konsideris, ke tia kapablo havas pli grandan indon, ol ĉio, kion oni povus doni dote al alia frâlino, forkondukis ŝin al la palaco de sia patro, la reĝo, kie li edziĝis je ŝi. sed pri ŝia fratino ni povas diri, ke ŝi fariĝis tiel malaminda, ke ŝia propra patrino ŝin forpelis de si; kaj la malfeliĉa knabino, multe kurinte kaj trovinte neniun, kiu volus ŝin akcepti, baldâ mortis en angulo de arbaro.
nun li diras al mi la veron. — hierâ li diris al mi la veron. — li ĉiam diradis al mi la veron. — kiam vi vidis nin en la salono, li jam antâe diris al mi la veron (â li estis dirinta al mi la veron). — li diros al mi la veron. — kiam vi venos al mi, li jam antâe diros al mi la veron (â li estos dirinta al mi la veron; â antâ ol vi venos al mi, li diros al mi la veron). — se mi petus lin, li dirus al mi la veron. — mi ne farus la eraron, se li antâe dirus al mi la veron (â se li estus dirinta al mi la veron). — kiam mi venos, diru al mi la veron. — kiam mia patro venos, diru al mi antâe la veron (â estu dirinta al mi la veron). — mi volas diri al vi la veron. — mi volas, ke tio, kion mi diris, estu vera (â mi volas esti dirinta la veron).
mi estas amata. mi estis amata. mi estos amata. mi estus amata. estu amata. esti amata. — vi estas lavita. vi estis lavita. vi estos lavita. vi estus lavita. estu lavita. esti lavita. — li estas invitota. li estis invitota. li estos invitota. li estus invitota. estu invitota. esti invitota. — tiu ĉi komercaĵo estas ĉiam volonte aĉetata de mi. — la surtuto estas aĉetita de mi, sekve ĝi apartenas al mi. — kiam via domo estis konstruata, mia domo estis jam longe konstruita. — mi sciigas, ke de nun la ŝuldoj de mia filo ne estos pagataj de mi. — estu trankvila, mia tuta ŝuldo estos pagita al vi baldâ. — mia ora ringo ne estus nun tiel longe serĉata, se ĝi ne estus tiel lerte kaŝita de vi. — lâ la projekto de la inĝenieroj tiu ĉi fervojo estas konstruota en la dâro de du jaroj; sed mi pensas, ke ĝi estos konstruata pli ol tri jarojn. — honesta homo agas honeste. — la pastro, kiu mortis antâ nelonge (â antâ nelonga tempo), loĝis longe en nia urbo. — ĉu hodiâ estas varme â malvarme? — sur la kameno inter du potoj staras fera kaldrono; el la kaldrono, en kiu sin trovas bolanta akvo, eliras vaporo; tra la fenestro, kiu sin trovas apud la pordo, la vaporo iras sur la korton.
kie vi estas? — mi estas en la ĝardeno. — kien vi iras? — mi iras en la ĝardenon. — la birdo flugas en la ĉambro (= ĝi estas en la ĉambro kaj flugas en ĝi). — la birdo flugas en la ĉambron (= ĝi estas ekster la ĉambro kaj flugas nun en ĝin). — mi vojaĝas en ·hispanujo. — mi vojaĝas en ·hispanujon. — mi sidas sur seĝo kaj tenas la piedojn sur benketo. — mi metis la manon sur la tablon. — el sub la kanapo la muso kuris sub la liton, kaj nun ĝi kuras sub la lito. — super la tero sin trovas aero. — anstatâ kafo li donis al mi teon kun sukero, sed sen kremo. — mi staras ekster la domo, kaj li estas interne. — en la salono estis neniu krom li kaj lia fianĉino. — la hirundo flugis trans la riveron, ĉar trans la rivero sin trovis aliaj hirundoj. — mi restas tie ĉi lâ la ordono de mia estro. — kiam li estis ĉe mi, li staris tutan horon apud la fenestro. — li diras, ke mi estas atenta. — li petas, ke mi estu atenta. — kvankam vi estas riĉa, mi dubas, ĉu vi estas feliĉa. — se vi scius, kiu li estas, vi lin pli estimus. — se li jam venis, petu lin al mi. — ho, ·dio! kion vi faras! — ha, kiel bele! — for de tie ĉi! — fi, kiel abomene! — nu, iru pli rapide!
la artikolo « la » estas uzata tiam, kiam ni parolas pri personoj â objektoj konataj. ĝia uzado estas tia sama kiel en la aliaj lingvoj. la personoj, kiuj ne komprenas la uzadon de la artikolo (ekzemple rusoj â poloj, kiuj ne scias alian lingvon krom sia propra), povas en la unua tempo tute ne uzi la artikolon, ĉar ĝi estas oportuna sed ne necesa. anstatâ « la » oni povas ankâ diri « l’ » (sed nur post prepozicio, kiu finiĝas per vokalo). — vortoj kunmetitaj estas kreataj per simpla kunligado de vortoj; oni prenas ordinare la purajn radikojn, sed, se la bonsoneco â la klareco postulas, oni povas ankâ preni la tutan vorton, t. e. la radikon kune kun ĝia gramatika finiĝo. ekzemploj: skribtablo â skribotablo (= tablo, sur kiu oni skribas); internacia (= kiu estas inter diversaj nacioj); tutmonda (= de la tuta mondo); unutaga (= kiu dâras unu tagon); unuataga (= kiu estas en la unua tago); vaporŝipo (= ŝipo, kiu sin movas per vaporo); matenmanĝi, tagmanĝi, vespermanĝi; abonpago (= pago por la abono).
ĉiuj prepozicioj per si mem postulas ĉiam nur la nominativon. se ni iam post prepozicio uzas la akuzativon, la akuzativo tie dependas ne de la prepozicio, sed de aliaj kâzoj. ekzemple: por esprimi direkton, ni aldonas al la vorto la finon « n »; sekve: tie (= en tiu loko), tien (= al tiu loko); tiel same ni ankâ diras: « la birdo flugis en la ĝardenon, sur la tablon », kaj la vortoj « ĝardenon », « tablon » staras tie ĉi en akuzativo ne ĉar la prepozicioj « en » kaj « sur » tion ĉi postulas, sed nur ĉar ni volis esprimi direkton, t. e. montri, ke la birdo sin ne trovis antâe en la ĝardeno â sur la tablo kaj tie flugis, sed ke ĝi de alia loko flugis al la ĝardeno, al la tablo (ni volas montri, ke la ĝardeno kaj tablo ne estis la loko de la flugado, sed nur la celo de la flugado); en tiaj okazoj ni uzus la finiĝon « n » tute egale ĉu ia prepozicio starus â ne. — morgâ mi veturos ·parizon (â en ·parizon). — mi restos hodiâ dome. — jam estas tempo iri domen. — ni disiĝis kaj iris en diversajn flankojn: mi iris dekstren, kaj li iris maldekstren. — flanken, sinjoro! — mi konas neniun en tiu ĉi urbo. — mi neniel povas kompreni, kion vi parolas. — mi renkontis nek lin, nek lian fraton (â mi ne renkontis lin, nek lian fraton).
se ni bezonas uzi prepozicion kaj la senco ne montras al ni, kian prepozicion uzi, tiam ni povas uzi la komunan prepozicion « je ». sed estas bone uzadi la vorton « je » kiel eble pli malofte. anstatâ la vorto « je » ni povas ankâ uzi akuzativon sen prepozicio. — mi ridas je lia naiveco (â mi ridas pro lia naiveco, â: mi ridas lian naivecon). — je la lasta fojo mi vidas lin ĉe vi (â: la lastan fojon). — mi veturis du tagojn kaj unu nokton. — mi sopiras je mia perdita feliĉo (â: mian perditan feliĉon). — el la dirita regulo sekvas, ke se ni pri ia verbo ne scias, ĉu ĝi postulas post si la akuzativon (t. e. ĉu ĝi estas aktiva) â ne, ni povas ĉiam uzi la akuzativon. ekzemple, ni povas diri « obei al la patro » kaj « obei la patron » (anstatâ « obei je la patro »). sed ni ne uzas la akuzativon tiam, kiam la klareco de la senco tion ĉi malpermesas; ekzemple: ni povas diri « pardoni al la malamiko » kaj « pardoni la malamikon », sed ni devas diri ĉiam « pardoni al la malamiko lian kulpon ».
ia, ial, iam, ie, iel, ies, io, iom, iu. — la montritajn nâ vortojn ni konsilas bone ellerni, ĉar el ili ĉiu povas jam fari al si grandan serion da aliaj pronomoj kaj adverboj. se ni aldonas al ili la literon « k », ni ricevas vortojn demandajn â rilatajn: kia, kial, kiam, kie, kiel, kies, kio, kiom, kiu. se ni aldonas la literon « t », ni ricevas vortojn montrajn: tia, tial, tiam, tie, tiel, ties, tio, tiom, tiu. aldonante la literon « ĉ », ni ricevas vortojn komunajn: ĉia, ĉial, ĉiam, ĉie, ĉiel, ĉies, ĉio, ĉiom, ĉiu. aldonante la prefikson « nen », ni ricevas vortojn neajn: nenia, nenial, neniam, nenie, neniel, nenies, nenio, neniom, neniu. aldonante al la vortoj montraj la vorton « ĉi », ni ricevas montron pli proksiman; ekzemple: tiu (pli malproksima), tiu ĉi (â ĉi tiu) (pli proksima); tie (malproksime), tie ĉi â ĉi tie (proksime). aldonante al la vortoj demandaj la vorton « ajn », ni ricevas vortojn sendiferencajn: kia ajn, kial ajn, kiam ajn, kie ajn, kiel ajn, kies ajn, kio ajn, kiom ajn, kiu ajn. ekster tio el la diritaj vortoj ni povas ankorâ fari aliajn vortojn, per helpo de gramatikaj finiĝoj kaj aliaj vortoj (sufiksoj); ekzemple: tiama, ĉiama, kioma, tiea, ĉi-tiea, tieulo, tiamulo k. t. p. (= kaj tiel plu).
lia kolero longe dâris. — li estas hodiâ en kolera humoro. — li koleras kaj insultas. — li fermis kolere la pordon. — lia filo mortis kaj estas nun malviva. — la korpo estas morta, la animo estas senmorta. — li estas morte malsana, li ne vivos pli, ol unu tagon. — li parolas, kaj lia parolo fluas dolĉe kaj agrable. — ni faris la kontrakton ne skribe, sed parole. — li estas bona parolanto. — starante ekstere, li povis vidi nur la eksteran flankon de nia domo. — li loĝas ekster la urbo. — la ekstero de tiu ĉi homo estas pli bona, ol lia interno. — li tuj faris, kion mi volis, kaj mi dankis lin por la tuja plenumo de mia deziro. — kia granda brulo! kio brulas? — ligno estas bona brula materialo. — la fera bastono, kiu kuŝis en la forno, estas nun brule varmega. — ĉu li donis al vi jesan respondon â nean? li eliris el la dormoĉambro kaj eniris en la manĝoĉambron. — la birdo ne forflugis: ĝi nur deflugis de la arbo, alflugis al la domo kaj surflugis sur la tegmenton. — por ĉiu aĉetita funto da teo tiu ĉi komercisto aldonas senpage funton da sukero. — lernolibron oni devas ne tralegi, sed tralerni. — li portas rozokoloran superveston kaj teleroforman ĉapelon. — en mia skribotablo sin trovas kvar tirkestoj. — liaj lipharoj estas pli grizaj, ol liaj vangharoj.
teatramanto ofte vizitas la teatron kaj ricevas baldâ teatrajn manierojn. — kiu okupas sin je meĥaniko, estas meĥanikisto, kaj kiu okupas sin je ĥemio, estas ĥemiisto. — diplomatiiston oni povas ankâ nomi diplomato, sed fizikiston oni ne povas nomi fiziko, ĉar fiziko estas la nomo de la scienco mem. — la fotografisto fotografis min, kaj mi sendis mian fotografaĵon al mia patro. — glaso de vino estas glaso, en kiu antâe sin trovis vino, â kiun oni uzas por vino; glaso da vino estas glaso plena je vino. — alportu al mi metron da nigra drapo (metro de drapo signifus metron, kiu kuŝis sur drapo, â kiu estas uzata por drapo). — mi aĉetis dekon da ovoj. — tiu ĉi rivero havas ducent kilometrojn da longo. — sur la bordo de la maro staris amaso da homoj. — multaj birdoj flugas en la âtuno en pli varmajn landojn. — sur la arbo sin trovis multe (â multo) da birdoj. — kelkaj homoj sentas sin la plej feliĉaj, kiam ili vidas la suferojn de siaj najbaroj. — en la ĉambro sidis nur kelke da homoj. — « da » post ia vorto montras, ke tiu ĉi vorto havas signifon de mezuro.
mia frato ne estas granda, sed li ne estas ankâ malgranda: li estas de meza kresko. — li estas tiel dika, ke li ne povas trairi tra nia mallarĝa pordo. — haro estas tre maldika. — la nokto estis tiel malluma, ke ni nenion povis vidi eĉ antâ nia nazo. — tiu ĉi malfreŝa pano estas malmola, kiel ŝtono. — malbonaj infanoj amas turmenti bestojn. — li sentis sin tiel malfeliĉa, ke li malbenis la tagon, en kiu li estis naskita. — ni forte malestimas tiun ĉi malnoblan homon. — la fenestro longe estis nefermita; mi ĝin fermis, sed mia frato tuj ĝin denove malfermis. — rekta vojo estas pli mallonga, ol kurba. — la tablo staras malrekte kaj kredeble baldâ renversiĝos. — li staras supre sur la monto kaj rigardas malsupren sur la kampon. — malamiko venis en nian landon. — oni tiel malhelpis al mi, ke mi malbonigis mian tutan laboron. — la edzino de mia patro estas mia patrino kaj la avino de miaj infanoj. — sur la korto staras koko kun tri kokinoj. — mia fratino estas tre bela knabino. — mia onklino estas bona virino. — mi vidis vian avinon kun ŝiaj kvar nepinoj kaj kun mia nevino. — lia duonpatrino estas mia bofratino. — mi havas bovon kaj bovinon. — la juna vidvino fariĝis denove fianĉino.
la tranĉilo estis tiel malakra, ke mi ne povis tranĉi per ĝi la viandon kaj mi devis uzi mian poŝan tranĉilon. — ĉu vi havas korktirilon, por malŝtopi la botelon? — mi volis ŝlosi la pordon, sed mi perdis la ŝlosilon. — ŝi kombas al si la harojn per arĝenta kombilo. — en somero ni veturas per diversaj veturiloj, kaj en vintro ni veturas per glitveturilo. — hodiâ estas bela frosta vetero, tial mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti. — per hakilo ni hakas, per segilo ni segas, per fosilo ni fosas, per kudrilo ni kudras, per tondilo ni tondas, per sonorilo ni sonoras, per fajfilo ni fajfas. — mia skribilaro konsistas el inkujo, sablujo, kelke da plumoj, krajono kaj inksorbilo. — oni metis antâ mi manĝilaron, kiu konsistis el telero, kulero, tranĉilo, forko, glaseto por brando, glaso por vino kaj telertuketo. — en varmega tago mi amas promeni en arbaro. — nia lando venkos, ĉar nia militistaro estas granda kaj brava. — sur kruta ŝtuparo li levis sin al la tegmento de la domo. — mi ne scias la lingvon hispanan, sed per helpo de vortaro hispana-germana mi tamen komprenis iom vian leteron. — sur tiuj ĉi vastaj kaj herboriĉaj kampoj paŝtas sin grandaj brutaroj, precipe aroj da bellanaj ŝafoj.
vi parolas sensencaĵon, mia amiko. — mi trinkis teon kun kuko kaj konfitaĵo. — akvo estas fluidaĵo. — mi ne volis trinki la vinon, ĉar ĝi enhavis en si ian suspektan malklaraĵon. — sur la tablo staris diversaj sukeraĵoj. — en tiuj ĉi boteletoj sin trovas diversaj acidoj: vinagro, sulfuracido, azotacido kaj aliaj. — via vino estas nur ia abomena acidaĵo. — la acideco de tiu ĉi vinagro estas tre malforta. — mi manĝis bongustan ovaĵon. — tiu ĉi granda altaĵo ne estas natura monto. — la alteco de tiu monto ne estas tre granda. — kiam mi ien veturas, mi neniam prenas kun mi multon da pakaĵo. — ĉemizojn, kolumojn, manumojn kaj ceterajn similajn objektojn ni nomas tolaĵo, kvankam ili ne ĉiam estas faritaj el tolo. — glaciaĵo estas dolĉa glaciigita frandaĵo. — la riĉeco de tiu ĉi homo estas granda, sed lia malsaĝeco estas ankorâ pli granda. — li amas tiun ĉi knabinon pro ŝia beleco kaj boneco. — lia heroeco tre plaĉis al mi. — la tuta supraĵo de la lago estis kovrita per naĝantaj folioj kaj diversaj aliaj kreskaĵoj. — mi vivas kun li en granda amikeco.
patro kaj patrino kune estas nomataj gepatroj. — ·petro, ·anno kaj ·elizabeto estas miaj gefratoj. — gesinjoroj ·n. hodiâ vespere venos al ni. — mi gratulis telegrafe la junajn geedzojn. — la gefianĉoj staris apud la altaro. — la patro de mia edzino estas mia bopatro, mi estas lia bofilo, kaj mia patro estas la bopatro de mia edzino. — ĉiuj parencoj de mia edzino estas miaj boparencoj, sekve ŝia frato estas mia bofrato, ŝia fratino estas mia bofratino; mia frato kaj fratino (gefratoj) estas la bogefratoj de mia edzino. — la edzino de mia nevo kaj la nevino de mia edzino estas miaj bonevinoj. — virino, kiu kuracas, estas kuracistino; edzino de kuracisto estas kuracistedzino. — la doktoredzino ·a. vizitis hodiâ la gedoktorojn ·p. — li ne estas lavisto, li estas lavistinedzo. — la filoj, nepoj kaj pranepoj de reĝo estas reĝidoj. — la hebreoj estas ·izraelidoj, ĉar ili devenas de ·izraelo. — ĉevalido estas nematura ĉevalo, kokido — nematura koko, bovido — nematura bovo, birdido — nematura birdo.
la ŝipanoj devas obei la ŝipestron. — ĉiuj loĝantoj de regno estas regnanoj. — urbanoj estas ordinare pli ruzaj, ol vilaĝanoj. — la regnestro de nia lando estas bona kaj saĝa reĝo. — la ·parizanoj estas gajaj homoj. — nia provincestro estas severa, sed justa. — nia urbo havas bonajn policanojn, sed ne sufiĉe energian policestron. — ·luteranoj kaj ·kalvinanoj estas kristanoj. — germanoj kaj francoj, kiuj loĝas en ·rusujo, estas ·rusujanoj, kvankam ili ne estas rusoj. — li estas nelerta kaj naiva provincano. — la loĝantoj de unu regno estas samregnanoj, la loĝantoj de unu urbo estas samurbanoj, la konfesantoj de unu religio estas samreligianoj. — nia regimentestro estas por siaj soldatoj kiel bona patro. — la botisto faras botojn kaj ŝuojn. — la lignisto vendas lignon, kaj la lignaĵisto faras tablojn, seĝojn kaj aliajn lignajn objektojn. - ŝteliston neniu lasas en sian domon. — la kuraĝa maristo dronis en la maro. — verkisto verkas librojn, kaj skribisto simple transskribas paperojn. — ni havas diversajn servantojn: kuiriston, ĉambristinon, infanistinon kaj veturigiston. — la riĉulo havas multe da mono. — malsaĝulon ĉiu batas. — timulo timas eĉ sian propran ombron. — li estas mensogisto kaj malnoblulo. — preĝu al la sankta virgulino.
mi aĉetis por la infanoj tableton kaj kelke da seĝetoj. — en nia lando sin ne trovas montoj, sed nur montetoj. — tuj post la hejto la forno estis varmega, post unu horo ĝi estis jam nur varma, post du horoj ĝi estis nur iom varmeta, kaj post tri horoj ĝi estis jam tute malvarma. — en somero ni trovas malvarmeton en densaj arbaroj. — li sidas apud la tablo kaj dormetas. — mallarĝa vojeto kondukas tra tiu ĉi kampo al nia domo. — sur lia vizaĝo mi vidis ĝojan rideton. — kun bruo oni malfermis la pordegon, kaj la kaleŝo enveturis en la korton. tio ĉi estis jam ne simpla pluvo, sed pluvego. — grandega hundo metis sur min sian antâan piedegon, kaj mi de teruro ne sciis, kion fari, — antâ nia militistaro staris granda serio da pafilegoj. — ·johanon, ·nikolaon, ·erneston, ·vilhelmon, ·marion, ·klaron kaj ·sofion iliaj gepatroj nomas ·johanĉjo (â ·joĉjo), ·nikolĉjo (â ·nikoĉjo â ·nikĉjo â ·niĉjo), ·erneĉjo (â ·erĉjo), ·vilhelĉjo (â ·vilheĉjo â ·vilĉjo â ·viĉjo), ·manjo (â ·marinjo), ·klanjo kaj ·sonjo (â ·sofinjo).
en la kota vetero mia vesto forte malpuriĝis; tial mi prenis broson kaj purigis la veston. — li paliĝis de timo kaj poste li ruĝiĝis de honto. — li fianĉiĝis kun frâlino ·berto; post tri monatoj estos la edziĝo; la edziĝa soleno estos en la nova preĝejo, kaj la edziĝa festo estos en la domo de liaj estontaj bogepatroj. — tiu ĉi maljunulo tute malsaĝiĝis kaj infaniĝis. — post infekta malsano oni ofte bruligas la vestojn de la malsanulo. — forigu vian fraton, ĉar li malhelpas al ni. — ŝi edziniĝis kun sia kuzo, kvankam ŝiaj gepatroj volis ŝin edzinigi kun alia persono. — en la printempo la glacio kaj la neĝo fluidiĝas. — venigu la kuraciston, ĉar mi estas malsana. — li venigis al si el ·berlino multajn librojn. — mia onklo ne mortis per natura morto, sed li tamen ne mortigis sin mem kaj ankâ estis mortigita de neniu; unu tagon, promenante apud la reloj de fervojo, li falis sub la radojn de veturanta vagonaro kaj mortiĝis. — mi ne pendigis mian ĉapon sur tiu ĉi arbeto; sed la vento forblovis de mia kapo la ĉapon, kaj ĝi, flugante, pendiĝis sur la branĉoj de la arbeto. — sidigu vin (â sidiĝu), sinjoro! — la junulo aliĝis al nia militistaro kaj kuraĝe batalis kune kun ni kontrâ niaj malamikoj.
en la dâro de kelke da minutoj mi âdis du pafojn. — la pafado dâris tre longe. — mi eksaltis de surprizo. — mi saltas tre lerte. — mi saltadis la tutan tagon de loko al loko. — lia hierâa parolo estis tre bela, sed la tro multa parolado lacigas lin. — kiam vi ekparolis, ni atendis âdi ion novan, sed baldâ ni vidis, ke ni trompiĝis, — li kantas tre belan kanton. — la kantado estas agrabla okupo. — la diamanto havas belan brilon. — du ekbriloj de fulmo trakuris tra la malluma ĉielo. — la domo, en kiu oni lernas, estas lernejo, kaj la domo, en kiu oni preĝas, estas preĝejo. — la kuiristo sidas en la kuirejo. — la kuracisto konsilis al mi iri en ŝvitbanejon. — magazeno, en kiu oni vendas cigarojn, â ĉambro, en kiu oni tenas cigarojn, estas cigarejo; skatoleto â alia objekto, en kiu oni tenas cigarojn, estas cigarujo; tubeto, en kiun oni metas cigaron, kiam oni ĝin fumas, estas cigaringo. — skatolo, en kiu oni tenas plumojn, estas plumujo, kaj bastoneto, sur kiu oni tenas plumon por skribado, estas plumingo. — en la kandelingo sidis brulanta kandelo. — en la poŝo de mia pantalono mi portas monujon, kaj en la poŝo de mia surtuto mi portas paperujon; pli grandan paperujon mi portas sub la brako. — la rusoj loĝas en ·rusujo kaj la germanoj en ·germanujo.
ŝtalo estas fleksebla, sed fero ne estas fleksebla. — vitro estas rompebla kaj travidebla. — ne ĉiu kreskaĵo estas manĝebla. — via parolo estas tute nekomprenebla kaj viaj leteroj estas ĉiam skribitaj tute nelegeble. — rakontu al mi vian malfeliĉon, ĉar eble mi povos helpi al vi. — li rakontis al mi historion tute nekredeblan. — ĉu vi amas vian patron? kia demando! kompreneble, ke mi lin amas. — mi kredeble ne povos veni al vi hodiâ, ĉar mi pensas, ke mi mem havos hodiâ gastojn. — li estas homo ne kredinda. — via ago estas tre lâdinda. — tiu ĉi grava tago restos por mi ĉiam memorinda. — lia edzino estas tre laborema kaj ŝparema, sed ŝi estas ankâ tre babilema kaj kriema. li estas tre ekkolerema kaj ekscitiĝas ofte ĉe la plej malgranda bagatelo; tamen li estas tre pardonema, li ne portas longe la koleron kaj li tute ne estas venĝema. — li estas tre kredema: eĉ la plej nekredeblajn aferojn, kiujn rakontas al li la plej nekredindaj homoj, li tuj kredas. — centimo, pfenigo kaj kopeko estas moneroj. — sablero enfalis en mian okulon. — li estas tre purema, kaj eĉ unu polveron vi ne trovos sur lia vesto. — unu fajrero estas sufiĉa, por eksplodigi pulvon.
ni ĉiuj kunvenis, por priparoli tre gravan aferon; sed ni ne povis atingi ian rezultaton, kaj ni disiris. — malfeliĉo ofte kunigas la homojn, kaj feliĉo ofte disigas ilin. — mi disŝiris la leteron kaj disĵetis ĝiajn pecetojn en ĉiujn angulojn de la ĉambro. — li donis al mi monon, sed mi ĝin tuj redonis al li. — mi foriras, sed atendu min, ĉar mi baldâ revenos. — la suno rebrilas en la klara akvo de la rivero. — mi diris al la reĝo: via reĝa moŝto, pardonu min! — el la tri leteroj unu estis adresita: al lia episkopa moŝto, sinjoro ·n.; la dua: al lia grafa moŝto, sinjoro ·p.; la tria: al lia moŝto, sinjoro ·d. — la sufikso « um » ne havas difinitan signifon, kaj tial la (tre malmultajn) vortojn kun « um » oni devas lerni, kiel simplajn vortojn. ekzemple: plenumi, kolumo, manumo. — mi volonte plenumis lian deziron. — en malbona vetero oni povas facile malvarmumi.
sano, sana, sane, sani, sanu, saniga, saneco, sanilo, sanigi, saniĝi, sanejo, sanisto, sanulo, malsano, malsana, malsane, malsani, malsanulo, malsaniga, malsaniĝi, malsaneta, malsanema, malsanulejo, malsanulisto, malsanero, malsaneraro, sanigebla, sanigisto, sanigilo, resanigi, resaniĝanto, sanigilejo, sanigejo, malsanemulo, sanilaro, malsanaro, malsanulido, nesana, malsanado, sanulaĵo, malsaneco, malsanemeco, saniginda, sanilujo, sanigilujo, remalsano, remalsaniĝo, malsanulino, sanigista, sanigilista, sanilista, malsanulista k. t. p.