Fine de la pasinta jarmilo, en la jaro 1999ª, mi preparis vortodividajn ŝablonojn por Teĥo, kaj deponis ilin ĉe teTeX. Tamen de tiam mi malofte laboris kun papero, kaj sekve la pakaĵon apenaŭ uzis.
Tamen nun la vortodividon disponigas foliumiloj, kaj mi provis instrui Esperanton al la ĝavaskripta pakaĵo Hyphenator. Eble via foliumilo sukcesos ĝin apliki – se ĝi scipovas Ĝavaskripton; mia Fajrovulpo sukcesas, kaj mi vidas testan paĝon jene:
Espereble ankaŭ en ĉi tiu teksto vi vidas taŭgan vortodividon.
La plej freŝa ŝablonaro por vortodivido troveblas ĉi tie, iom pli frua disponeblas en la distribua pakaĵo de Hyphenator.
Por alia programaro mi ankaŭ elmetis la dosierojn:
m4);/usr/share/hyphen/), kajĈio disponeblas libere laŭ GPL-2.0.
La vortodividaj reguloj por Esperanto ne estas firme fiksitaj; ĉi-suban ekzemplon mi faris en la jaro 1999ª per Teĥo uzante la fonton de la nun elmetata ŝablonaro.
La ekzemplo estas de la plumo de k-do Lanti (mi ne responsas pri la enhavo kaj lingvaj eraroj de la teksto). Estas indikitaj ĉiuj dividpunktoj sugestataj de la ŝablonaro.
Ĝenerale mi sekvis la rekomendojn de PAG: unue, la principo morfologia; due, la tranĉo «laŭsilaba», kun la prefero por tranĉoj inter najbaraj konsonantoj; preparante la version por Hyphenator mi iom reviziis la principojn kiel estas klarigite en aparta artikolo.
Vi-v-ant-igi Es-pe-r-anton
En la pri-es-pe-r-anta ra-por-to ak-ce-p-t-ita de la Li-go de Na-ci-oj oni po-vas legi pri mi-li-o-noj da ler-no-li-broj jam dis-ven-d-itaj en la mon-do. Nu, ni kom-pa-ru la nom-bron de ve-raj prak-ti-k-antoj de es-pe-r-anto kun tiu de ler-no-li-bro-aĉe-t-intoj. Nur abo-n-antoj de es-pe-r-ante re-dak-t-ataj ga-ze-toj inda__s es-ti kon-si-de-r-ataj ki-el prak-ti-k-antoj de la lin-g-vo. Sci-ante, ke la plej le-g-ataj el-iras ape-naŭ dek-mi-l-ek-zem-ple-re, oni tuj po-vas ek-vi-di, ki-om sen-si-g-ni-fa es-tas la re-zul-to de la ĝis-nu-na pro-pa-gan-do. Ki-el kla-r-igi ti-un be-daŭ-r-indan kon-sta-ton? Mul-taj per-so-noj ler-nis es-pe-r-anton nur pro mo-do, pro ia dan-d-ismo. Ne-ni-am ili kon-sci-is pri la gra-vo de la mond-lin-g-va afe-ro. For-pa-sis la mo-do, aŭ pro ia kaŭ-zo ili plu ne oku-p-iĝis pri la afe-ro. La plej-mul-to el la aĉe-t-intoj de ler-no-li-broj ne ĝis-fun-de ler-nis la lin-g-von. «Ĝi es-tas ti-el fa-ci-le ler-n-ebla!» di-ras la tro-ig-em-uloj, k pri tio ne tro-vas ian ĝu-on en le-g-ado de es-pe-r-antaj tek-s-toj. Ti-uj bal-daŭ ĉe-sis in-te-re-s-iĝi pri la mo-v-ado. In-ter-na-ci-istoj ler-nis es-pe-r-anton, ĉar ili opi-ni-is, ke in-ter-na-cia lin-g-vo es-tas in-ter-na-ci-ig-ilo. Sed ne tro-v-ante oka-zon apli-ki prak-ti-ke sian sci-on, ili an-kaŭ for-la-sis niajn vi-cojn. La ri-d-inda, fi-re-li-gi-eca spi-ri-to, kiu an-taŭ-mi-li-te ĉiam pre-zi-dis en es-pe-r-antaj ma-ni-fe-s-ta-ci-oj, for-pe-lis kelkajn re-vo-lu-ci-ulojn, ki-uj ne vo-lis par-to-pre-ni en mo-v-ado as-pek-t-anta ki-el kva-zaŭa «Sal-var-meo». Ali-aj kaŭ-zoj ek-zi-s-tas, ki-uj an-kaŭ po-vus res-pon-di al la ĉi-supre sta-r-ig-ita de-man-do. Ki-aj ajn es-tas la ti-a-loj, ki-uj mal-hel-pis la en-plan-t-iĝon de es-pe-r-anto en la vi-vo, oni ne po-vas mal-a-ten-ti la fak-ton, ke, mal-graŭ dis-ven-d-ado de mi-li-o-noj da ler-no-li-broj, la nom-bro de ve-raj prak-ti-k-antoj es-tas an-ko-raŭ tre mal-gran-da. Ta-men, nur prak-ti-k-antoj de lin-g-vo igas ĝin vi-v-anta: La-ti-non ĉiu-ta-ge k de-v-ige ler-nas mi-li-o-noj da stu-den-toj en la tu-ta mon-do. Spi-te tio la-ti-no re-s-tas nur mor-t-inta lin-g-vo, ti-al ke ĝi ne es-tas uz-ata en la prak-ti-ko. Ni do unue de-vas ple-ne kon-scii pri la ne-pra ne-ce-so de of-ta uz-ado de es-pe-r-anto, por el-iri, al-me-naŭ spi-ri-te, el la ka-dro de nia na-cio, – ce-le al tut-mon-da kul-tu-ro. Ni de-vas ĝis-fun-de ler-n-adi nian lin-g-von por ĝui ĝi-an spi-ri-ton k ĝin vi-v-ant-igi per novaj es-prim-ma-ni-e-roj. Uzi es-pe-r-anton, ne fa-r-ante gra-ma-ti-kajn era-rojn es-tas nur ak-ce-so-r-aĵo. Kio gra-vas, tio es-tas en-cer-b-igi, en-men-s-igi la ge-ni-econ de la ra-cia es-pri-m-ilo, ki-un kre-is Za-men-hof. Kaj pre-ci-pe ĉiuj SAT-anoj de-vas ler-te pe-n-adi por ke nia or-ga-ni-zo ebl-igu al ĉiuj ma-te-ri-a-lan uti-l-ig-adon de es-pe-r-anto. La ĝis-nu-na pre-s-kaŭ nur var-ba pro-pa-gan-do si-mi-lis la mi-to-lo-gi-an ba-re-lon de la Da-na-id-inoj. Oni var-bis, var-b-adis, sed la var-b-itoj nur trans-pa-sis la sen-fun-dan es-pe-r-antan mo-v-adon. Mi es-pe-ras, ke fi-ne ĉiuj se-ri-o-z-uloj aten-tos pri la fak-toj; kom-pre-nos, ke nia afe-ro es-tos so-li-da nur ki-am la aĉe-t-intoj de gra-ma-ti-koj ne for-la-sos es-pe-r-anton post kelka tem-po, sed en-vi-c-iĝos en SAT por uti-l-igi sian ler-nan aki-r-aĵon. Al ĉiuj var-b-itoj ni kom-pre-n-igu, ke ili kun-tre-nas na-ci-ecan he-re-d-aĵon, ki-un ne-ce-sas for-ĵe-ti per ki-el eble plej of-ta uz-ado de sen-na-ci-eca lin-g-vo kun ĉiu-lan-daj sam-ce-la-noj. Es-pe-r-anto es-tu en niaj ma-noj tra-fa edu-k-ilo, kiu igos nin indaj mond-ci-vi-t-anoj. Ti-e-le ĝi fa-r-iĝos ve-re vi-v-anta lin-g-vo, kiu kre-os mond-kul-tu-ron, sen-na-ci-ecan spi-ri-ton, – k hel-pos al la ru-i-n-igo de la land-li-moj; al la for-igo de la ha-lad-za pa-tri-o-t-ismo mor-t-iga.
Sergio Pokrovskij, 2012-01-14